KeterehskyLab: BAB 2 SEL SEBAGAI UNIT ASAS KEHIDUPAN

2.1 SEL

Apakah Sel?

1 Sel ialah unit asas benda hidup.

2 Semua benda hidup (organisma) terdiri daripada sel.

3 Robert Hooke ialah saintis pertama berbangsa British yang menjumpai sel di dalam sebentuk gabus.

4 Fungsi sel ialah untuk menjalankan proses-proses kehidupan.

5 Terdapat pelbagai jenis sel. Setiap jenis sel mempunyai saiz, bentuk dan fungsi yang berbeza.

6 Sel adalah sangat kecil (mikroskopik) dan hanya boleh dilihat menerusi mikroskop.

7 Mikroskop digunakan untuk membesarkan saiz objek yang sangat kecil beberapa kali ganda supaya objek tersebut kelihatan lebih besar.

Jadual 2.1 Bahagian-bahagian mikroskop dan fungsinya

Bahagian mikroskop	Fungsi
Kanta mata	Kanta untuk kita melihat specimen Menggandakan suatu imej10x
Badan	Memegang kanta mata suatu jarak tetap dari kanta objek
Tombol pelaras kasar	Melaraskan kedudukan kanta objek kuasa rendah dari spesimen untuk mendapat fokus kasar
Tombol pelaras halus	Melaraskan jarak kanta objek dari spesimen untuk mendapat fokus yang lebih jelas
Lengan	Menyokong badan mikroskop
Kanta objek	Menggandakan lagi imej 4x, I Ox atau 40x
Klip	Memegang slaid kaca di tempatnya pada pentas
Pentas	Tempat untuk meletak slaid kaca
Kondenser	Memfokus cahaya kepada specimen
Diafragma	Mengawal kuantiti cahaya yang memasuki mikroskop
Cermin	Memantul cahaya ke dalam mikroskop
Tapak	Menstabilkan mikroskop

Menggunakan Mikroskop

Langkah-langkah menggunakan mikroskop adalah seperti berikut:

(a) Letak mikroskop di tempat yang terang.

(b) Posisikan kanta objek kuasa rendah di atas lubang pada pentas.

(c) Lihat melalui mikroskop dan laraskan cermin supaya cahaya dipantulkan ke dalam mikroskop. (d) Laraskan diafragma supaya cukup cahaya memasuki mikroskop.

(e) Letakkan slaid kaca dengan spesimen di atas lubang pada pentas.

Letakkan klip-klip pada hujung slaid kaca untuk memegang slaid kaca pada tempatnya.

Sambil melihat melalui kanta objek mikroskop, putar tombol pelaras kasar untuk menurunkan badan mikroskop supaya kanta objek berada di atas slaid.

(h) Lihat melalui kanta objek mikroskop sekah lagi dan putar tombol pelaras kasar untuk

menggerakkan kanta objek ke atas sehingga spesimen boleh dilihat.

(i) Sekarang, putar tombol pelaras halus untuk mendapat imej jelas spesimen.

(j) Untuk mendapat imej yang lebih besar, tukar kepada kanta objek yang berkuasa tinggi dan menggunakan tombol pelaras halus untuk mendapat imej yang jelas.

Sel Haiwan dan Sel Tumbuhan

1 Kita boleh mendapat sel haiwan dan sel Tumbuhan untuk pemeriksaan di dalam makmal melalui:

(a) sel-sel pipi untuk mewakili sel haiwan

(b) sel-sel epidermis bawang untuk mewakili sel tumbuhan

2 Untuk melihat sel-sel tersebut dengan jelas di bawah mikroskop, teknik pewarnaan berikut digunakan:

(a) Sel-sel pipi diwarnakan dengan metilena biru.

(b) Sel-sel epidermis bawang diwarnakan dengan larutan iodin.

Jadua12.3 Fungsi struktur sel

Struktur	Huraian	Fungsi
Dinding sel	Lapisan tegar diperbuat daripada selulosa yang mengelilingi sel	Menyokong sel dan mengekalkan bentuknya
Sel membran	Lapisan nipis separa telap mengelilingi sel	Mengawal pergerakan bahan kedalam dan keluar sel
Sitoplasma	Bahan tak berwarna dan merupai agar-agar	Tempat proses-proses kimia berlaku
Nukleus	Struktur berbentuk bulat atau bujur	• Mengandungi bahan genetik sel. • Mengawal semua aktiviti sel
Vakuol	Pundi yang mengandungi sap sel	Menyimpan air dan garam terlarut
Kloroplas	Struktur-struktur hijau kecil	Mengandungi klorofil (pigmen hijau) yang menyerap cahaya matahari untuk proses fotosintesis

3 Kedua-dua sel haiwan dan sel tumbuhan mempunyai membran sel, sitoplasma dan nukleus.

4 Dinding sel, vakuol, dan kloroplas hanya dijumpai dalam sel tumbuhan.

5 Kloroplas hanya dijumpai di dalam sel tumbuhan hijau.

6 Sitoplasma dan nukleus membentuk protoplasma sesuatu sel.

7 Setiap struktur sel mempunyai sesuatu fungsi.

2.2 ORGANISMA UNISEL DAN MULTISEL

Organisma Unisel

1 Organisma unisel ialah organisms yang terdiri daripada satu sel sahaja.

2 Contoh organisma unisel termasuk ameba, euglena, paramesium, klamidomonas, pleurokokus, yis, bakteria dan virus.

3 Organisma unisel merupakan mikrooganisma.

4 Mikroorganisma (mikrob) adalah organisma amat kecil yang hanya boleh dilihat di bawah mikroskop.

5 Kebanyakan organisma unisel hidup di tempat yang lembap atau basah seperti longkang, kolam, sungai dan taut.

Organisma Multisel

1 Organisma multisel ialah organisma yang terdiri daripada banyak sel.

2 Contoh organisma multisel ialah spirogira, hidra, mukor, rumput, serangga, cicak, katak, ikan, burung, kambing dan manusia.

3 Organisma multisel mempunyai set-set khusus dengan fungsi yang berbeza.

4 Sel-set khusus yang berbeza mempunyai struktur yang berbeza dan menjalankan proses hidup yang berbeza.

5 Sesetengah organisma multisel adalah kecil dan susah dilihat dengan mata. Contohnya hidra, mukor dan spirogira.

6 Tetapi, kebanyakan organisma multisel adalah besar dan senang dilihat.

2.3 ORGANISASI SEL DALAM BADAN MANUSIA

1 Terdapat pelbagai jenis sel khusus di dalam badan manusia.

2 Setiap jenis sel khusus mempunyai bentuk, struktur dan fungsi yang berbeza daripada jenis sel yang lain.

3 Semua sel di dalam badan manusia dikelaskan kepada tisu, organ dan sistem.

4 Sekumpulan sel dengan struktur dan fungsi yang sama membentuk tisu. Contohnya tisu otot, tisu epitelium, tisu lemak, tisu penghubung dan tisu saraf.

5 Sekumpulan tisu pelbagai jenis yang bekerjasama untuk menjalankan sesuatu fungsi membentuk organ. Contohnya jantung, peparu, otak, perut, usus, ginjal, hati, pankreas, ovari, testis, mata, telinga, hidung, lidah dan kulit.

6 Sekumpulan organ yang bekerjasama untuk menjalankan sesuatu fungsi membentuk sistem. Contohnya sistem peredaran darah, sistem respirasi, sistem pembiakan dan sistem perkumuhan.